Recentelijk heeft een kantonrechter in Gelderland gebruik gemaakt van kunstmatige intelligentie (AI) om een uitspraak te doen in een civiele zaak. ChatGPT, een AI-model, werd ingeschakeld om de gemiddelde levensduur van zonnepanelen te bepalen. Dit roept niet alleen vragen op over de betrouwbaarheid en het juridisch gebruik van technologie, maar ook over de ethische kant van AI in de rechtspraak. Wat is de rol van AI in de rechtspraak: kansen en risico’s voor uw bedrijf? Is dit het begin van een nieuwe trend waarin rechters meer en meer gebruik maken van technologie om hun oordelen te vellen? En hoe verhoudt dit zich tot het recht op een eerlijk proces en de rol van de rechter als onafhankelijke beoordelaar?
De rol van AI in de rechtspraak
De zaak in Gelderland betrof een geschil over de garantie en levensduur van zonnepanelen. De rechter moest oordelen over hoe lang zonnepanelen gemiddeld mee zouden gaan, een technisch detail dat doorslaggevend was voor de zaak. In plaats van een deskundige in te schakelen, besloot de rechter gebruik te maken van ChatGPT, een AI-model dat op basis van grote hoeveelheden data antwoorden kan geven op uiteenlopende vragen.
Hoewel AI in veel sectoren zijn opmars maakt, blijft het gebruik van AI door rechters een gevoelig onderwerp. Het roept vragen op over de betrouwbaarheid van de informatie die deze technologie levert en de rol van de rechter als beoordelaar van feiten.
De ‘Googelende Rechter’ 2.0?
Het gebruik van AI in deze zaak roept herinneringen op aan de zogenaamde ‘Googelende Rechter’. In 2009 leidde een zaak tot discussie toen een rechter zelf online ging zoeken naar informatie, buiten de aangevoerde stellingen van partijen om. De kern van het probleem was dat de rechter zijn oordeel baseerde op informatie die niet door de partijen was ingebracht, wat in strijd is met het principe van hoor en wederhoor. De rol van AI in de rechtspraak betekent zowel kansen en risico’s voor uw bedrijf.
Bij AI-gebruik, zoals in de zaak van de zonnepanelen, zou hetzelfde vraagstuk kunnen spelen. ChatGPT is niet onfeilbaar; het model geeft antwoorden op basis van data die niet altijd accuraat of up-to-date is. Dit werpt de vraag op of rechters op AI mogen vertrouwen om objectieve en feitelijke beslissingen te nemen.
Artikel 149 lid 2 Rv: feiten van algemene bekendheid
Een mogelijk juridisch aanknopingspunt voor het gebruik van AI door rechters ligt in artikel 149 lid 2 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv). Dit artikel stelt dat een rechter bij zijn oordeelsvorming rekening mag houden met feiten van algemene bekendheid, zonder dat deze expliciet door partijen naar voren hoeven te worden gebracht. Maar kan de levensduur van zonnepanelen als een feit van algemene bekendheid worden beschouwd? En mag een AI-model zoals ChatGPT als bron worden gebruikt om dit soort feiten vast te stellen?
Hoewel AI wellicht een hulpmiddel kan zijn om snel toegang te krijgen tot informatie, blijft de vraag of dit binnen het juridisch kader toelaatbaar is.
Risico’s van AI-gebruik in de rechtspraak
Het gebruik van AI door rechters brengt bepaalde risico’s met zich mee, vooral op het gebied van betrouwbaarheid en ethiek. De rol van AI in de rechtspraak: kansen en risico’s voor uw bedrijf en enkele mogelijke risico’s zijn:
- Onvolledige of incorrecte informatie: AI-modellen zoals ChatGPT baseren hun antwoorden op enorme hoeveelheden data, maar kunnen geen onderscheid maken tussen betrouwbare en onbetrouwbare bronnen. Dit betekent dat de informatie die de rechter krijgt mogelijk niet accuraat is.
- Gebrek aan transparantie: Het is voor partijen in een procedure moeilijk om te controleren waar de AI zijn informatie vandaan haalt. Dit kan leiden tot problemen met de transparantie van het proces en mogelijk de rechten van partijen schenden.
- Bias in AI-systemen: AI-systemen kunnen vooroordelen bevatten, afhankelijk van de data waarop ze zijn getraind. Als een AI-model bijvoorbeeld wordt getraind met verouderde of bevooroordeelde informatie, kan dit de uitkomst van een rechtszaak beïnvloeden.
AI als hulpmiddel: Waar liggen de grenzen?
Hoewel AI duidelijke voordelen biedt op het gebied van efficiëntie en snelheid, moet er voorzichtig worden omgegaan met het gebruik ervan in de rechtspraak. Rechters moeten altijd kritisch blijven ten opzichte van de informatie die ze van AI-systemen ontvangen en deze niet klakkeloos overnemen.
Het is aannemelijk dat de juridische wereld een debat zal aangaan over de rol van technologie in de rechtszaal. Want waar ligt de grens? Kunnen we AI volledig vertrouwen of blijft het slechts een hulpmiddel dat met de nodige voorzichtigheid gebruikt moet worden?
Hoe kunt u zich als ondernemer voorbereiden?
Als ondernemer is het belangrijk om op de hoogte te blijven van technologische ontwikkelingen binnen het juridische systeem. Hoewel de meeste zaken nog steeds door menselijke rechters worden beoordeeld, kan de opkomst van AI in de rechtspraak gevolgen hebben voor hoe zaken worden behandeld.
Enkele stappen die u kunt nemen:
- Informeer uw juridische team: Zorg dat uw advocaten op de hoogte zijn van technologische ontwikkelingen en de juridische implicaties daarvan.
- Blijf betrokken: Bij procedures waarbij technologie een rol speelt, is het belangrijk om nauw betrokken te blijven bij de rechtsgang.
- Overweeg deskundigen: In plaats van te vertrouwen op AI-modellen, kan het in sommige gevallen verstandig zijn om een deskundige in te schakelen die specifieke informatie kan verstrekken.
Lees meer over de ethische aspecten van AI in de rechtspraak.
Point of View Arthur Hansen:
“In Rotterdam en omstreken zien we een toenemende interesse in het gebruik van technologie binnen juridische procedures. Hoewel AI kansen biedt, moeten we voorzichtig zijn met de manier waarop we het inzetten. De rechtspraak moet transparant en eerlijk blijven, zeker in deze regio waar complexe zakelijke geschillen vaak voorkomen. Bedrijven moeten weten dat hun zaken op basis van betrouwbare informatie worden beoordeeld.”
Wilt u meer weten over de impact van AI op juridische processen en hoe u zich als bedrijf kunt voorbereiden op deze ontwikkelingen? Neem contact met ons op voor een adviesgesprek met onze ervaren bedrijfsadvocaten. Wij helpen u graag verder!
Contactgegevens:
- Bedrijfsadvocaat- Bolder Advocaten
- Boompjes 545, 3011 XZ Rotterdam
- t: 010 – 4777755
- e: info@bedrijfsadvocaat.nl